RiZE KÖPRÜLERi

Rize'nin tarihi taş kemer köprüleri zamana inat hala ayakta

Genel Bilgiler
Çamlıhemşin-Çat Köprüsü
Kemerli köprülere coğrafi konumundan dolayı en çok Karadeniz’de rastlanır. Samsun’dan itibaren değişen doğa yapısı, Doğu Karadeniz bölgesindeki illerde farklı bir yaşam biçimini zorunlu kılar. Yüksek yamaçlarda birbirinden uzak evler, evlere ulaşımı sağlayan pratik bir teleferik sistemi olan varageller, bölgeye özgü tahıl ambarları (serenderler) ve coşkun dereleri kolayca geçmeyi sağlayan köprüler bu çetin koşulların ortaya çıkardığı önemli öğelerdir. Her daim deli akan, geçit vermez dereler üzerine kurulan kemer köprüler aracılığıyla ulaşım sağlanır. Karadeniz bölgesi ormanlık olmasına rağmen köprülerde ahşap kullanılmamasının nedeni, taşın ahşaba göre daha sağlam ve suya dayanıklı bir malzeme olmasıdır. Rize’deki taş kemer köprüler sistemi varlığını kentin eski ticaret ve göç yolları üzerinde yer almasına borçludur. Doğu Karadeniz ile Anadolu platosunun kuzey bölümünü birbirinden ayıran Kaçkar Dağları üzerinde birçok geçit (aşıt) bulunur. Doğu-batı ekseninde uzanan bu doğal bariyeri aşan geçitler, kuşaklar boyunca ticarete destek olmuştur. Hemşin-Çamlıhemşin-İspir, Çamlıhemşin-Barhal-Yusufeli, Ardeşen-Tunca Vadisi-Bıçakçılar-Yusufeli, Fındıklı-Çağlayan Vadisi-Salikan Yaylası-Yusufeli ve Rize-Kalkandere-İkizdere-Ovit-İspir gibi güzergahlar üzerinde yer alan kemer köprüler sisteminin elemanlarına, yerleşim bölgelerindeya da ıssız vadi yataklarında rastlayabilirsiniz.

Rize’de taş kemer köprülere gereksinim duyulmasının diğer bir nedeni, karlı doruklardan gelen ve bölgeye has iklim şartlarının oluşturduğu bol yağıştan beslenen hırçın akarsuların varlığıdır. Kuzey-güney doğrultusunda uzanan derin vadiler içinde akan bu dereler genellikle, debilerinin yüksek olması, yataklarının genişliği ve daralan vadilerde suyun derinliği gibi nedenlerle geçit vermez. Arazinin düz olmamasından dolayı yamaçlara kurulan evlere ve köylere ulaşım sağlamak için inşa edilen kemer köprülerin çoğu birkaç asırlık yapılardır.

Çayeli-Kaptanpaşa Köprüsü
Taş kemer köprülerin bir başka işlevi de, dere kenarlarındaki değirmenlere ulaşımı sağlamaktır. Genellikle küçük dere yataklarında rastlayacağınız bu tip köprüler, bölge insanı için yaşamsal önemi olan mısır ununu öğütmede kullanılan değirmenlere giden yollar üzerinde yer alıyordu.

 Köprülerin yükseklikleri ve uzunlukları, inşa edildikleri vadi yatağının genişliği ve akarsu yatağının boyutlarıyla orantılı olarak değişir. Büyüklükleri ise yerleşim alanlarında yaşayan nüfusa ve bölgenin ekonomik kapasitesine göre farklılıklar gösterir. Çok sayıda insanın yaşadığı vadilerdeki köprüler büyük, az sayıda nüfusa ve konuta sahip alanlardakiler ise küçük boyutta inşa edilmişlerdir. Köprülerin enleri yaklaşık 2,5-3 metre civarındadır. Bunun en önemli nedeni, üzerinden sadece insan, kervan ve hayvanların geçmesidir. Dik dağ yamaçlarına birbirinden oldukça uzakta inşa edilmiş evlerde yaşayan insanlar, konutlarına dar patikalarla ulaşabilmekte ve yüklerini ancak katır, eşek, deve gibi hayvanlar aracılığı ile taşıyabilmekteydiler.

 Rize kemer köprülerinin tamamına yakını dikdörtgen planlıdır. Birkaçı hariç hemen hepsi tek ve yuvarlak kemere sahiptir. Günümüze yıkıntıları ulaşan Pazar ilçesindeki Kocaköprü, dört gözlü formuyla bir zamanlar Rize’nin en büyük taş kemer köprüsü unvanını taşımaktaydı. Çamlıhemşin’deki Kadıköy (Örenkit), Mikron ile Ardeşen’deki Yukarıdurak köyü ve Köprüköy (Timisvat) köprüleri çift kemerli köprü örneklerindendir.

Rize Köprüleri Çalışması Hakkında
Hazırlanan rehber kitapta Fındıklı, Ardeşen, Çamlıhemşin, Hemşin, Pazar, Çayeli, Güneysu, Rize Merkez, İyidere, Kalkandere ve İkizdere ilçelerindeki tarihi taş kemer köprülerin envanteri çıkarılarak her biri hakkında bilgiler verildi. Ayrıca aynı güzergah üzerindeki köprülere uğrayan yürüyüş ve araç rotaları hazırlandı.

Rize Köprüleri Yürüyüş Rotaları
  • Kulaber Köprüsü-Aşağıdurak-Kirazlık Köyü-Yanivat Köprüsü-Bayırcık (3 km)
  • Yukarıdurak Köprüsü-Marselavat Vadisi-Badoğlu Köprüsü-Zisto Köprüsü (5 km)
  • Yukarı Çamlıca Köyü-Pisik Köprüsü-Aşağı Çamlıca Köyü
  • Makrevis Köprüsü-Konaklar-Hacaloğlu Köprüsü-Ortanköy
  • Çinçiva Köprüsü-Bilginler-Yoğurtlu-Mollaveyis Köprüsü
  • Şenköy (Amukta) Köprüsü-Palovit Şelalesi (7 km)
  • Şebekdüzü Köprüsü-Kale Köyü (Hisarcık) Köprüsü (5 km)
  • Kale Köyü Köp-Çiçekli Yayla-Çiçekli Göl-Yıldız Gölü-Hacivanak Köp-Hacivanak Yay.
  • Tolikço (Küçük Kemer) Köprüsü-Tar Deresi (Bulut) Şelalesi (gidiş-dönüş 4 km)
  • Çanakçeşme Köprüsü-İyidere (2 km)
Rize Köprüleri Araç Rotaları
  • Ardeşen Tunca Vadisi Köprüleri
    Ardeşen-Timisvat Köprüsü
  • Çamlıhemşin Fırtına Vadisi Köprüleri
  • Fındıklı Çağlayan Vadisi Köprüleri
  • Pazar Köprüleri Meleskur-Çingit-Melmenat Vadileri
  • Hemşin Vadisi Pazar-Hemşin Köprüleri
  • Melyat Vadisi Köprüleri
  • Çayeli Şairler Vadisi Köprüleri
  • Çayeli Aşıklar Vadisi Köprüleri
  • Çayeli Senoz Vadisi Köprüleri
  • Merkez İlçe Salarha Vadisi Köprüleri
  • Kalkandere Köprüleri
  • İyidere-İkizdere Köprüleri

İletişim
Rize İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü : 0464 2130426
İnternet : https://rize.ktb.gov.tr/
E-Posta : iktm53@ktb.gov.tr

Harita
Haritanın üzerine tıklayarak biraz daha büyütebilirsiniz.




 Fotoğraflar İçin Tıklayınız



Köprülerin Listesini ve GPS Koordinatlarını İndirmek İçin Tıklayınız